O ile uncja jest stosunkowo często używanym terminem, o tyle „uncja trojańska” może być dla niektórych osób pojęciem o niejasnym znaczeniu. Łatwo się domyślić, że uncja trojańska ma bezpośredni związek z wagą. Stosowana jest najczęściej w odniesieniu do metali szlachetnych, dlatego też znajomość tego terminu może być przydatna dla osób, które rozważają inwestycję w złoto lub srebro.

Z naszego poradnika dowiesz się, czym dokładnie jest uncja trojańska – to ile to gram i kiedy można się spotkać z taką jednostką miary wagi.

„Zwykła” uncja – ile to gram?

W przypadku metali szlachetnych niezwykle ważna jest ich masa – to jeden z czynników decydujących o wartości danego wyrobu (jest nim również próba). Niemal na całym świecie obowiązuje układ jednostek nazywany układem SI – jego podstawową jednostką miary jest kilogram. W branży jubilerskiej jest to jednak jednostka niezbyt przydatna; z tego względu większość osób posługuje się raczej gramami. Jeden gram = 0,001 kg.

Co łączy gram i uncję? Oba terminy używane są oczywiście do określenia wagi. Uncja to anglosaska jednostka, która wynosi dokładnie 28,34952981 g (w przybliżeniu 28 g) i stanowi 1/16 funta międzynarodowego (który wynosi z kolei 0,45359237 kg). Uncję oznacza się symbolem oz, czyli skrótem od starowłoskiego „onza” oznaczającego właśnie uncję.

Ze względu na to, że uncja ma kilka rodzajów, a każdy z nich oznacza nieco inną wagę, tę konkretną nazywa się uncją międzynarodową – jest najpopularniejsza. Wykorzystuje się ją przede wszystkim do ważenia surowców spożywczych, takich jak np. pszenica; w związku z tym bywa nazywana również uncją handlową.

Ile w takim razie wynosi uncja trojańska i czym różni się od uncji międzynarodowej?

Uncja a uncja trojańska – ile to gram, jaka jest różnica?

Uncja trojańska (inaczej: uncja jubilerska) służy do określania wagi metali oraz kamieni szlachetnych. Podręcznikowo jest oznaczana symbolem t.oz, jednak zarówno jubilerzy, jak i producenci czy dystrybutorzy wyrobów menniczych stosują zwykle po prostu „oz”. Może być to nieco mylące i sugerować uncję międzynarodową, ale w przypadku kamieni i metali szlachetnych zawsze chodzi o trojańską.

Uncja trojańska wynosi dokładnie 31,1034768 g, czyli w przybliżeniu 31 g – waży zatem ok. 3 g więcej od uncji międzynarodowej. W przeliczeniu na funty trojańskie (dawną jednostkę masy metali szlachetnych, która wynosi obecnie 0,373241721 kg) będzie to 1/12.

Uncja trojańska w produktach menniczych

Jak wspomnieliśmy, w wyrobach menniczych stosowana jest uncja konkretnie trojańska. Zatem zawsze, gdy jest mowa o uncji złota czy srebra, to chodzi właśnie o tę wynoszącą ok. 31 g. Masa monet bulionowych, kolekcjonerskich czy okolicznościowych, jak również sztabek cennych kruszców może być wyrażana w gramach, uncji trojańskiej lub jej części. Często spotykany jest zatem zapis „1/10 oz”, „1/4 oz”, „1/2 oz” – i tak dalej. Np. dukat austro-węgierski zawiera 3,44 g złota, co stanowi trochę ponad 1/10 uncji trojańskiej.

Uncja trojańska – zarys historyczny

Nazwa „uncja trojańska” może sugerować, że ta jednostka miary pochodzi ze starożytnej Troi znajdującej się na terenach obecnej Turcji. W rzeczywistości jednak uncja trojańska została stworzona nie przez starożytnych Trojan, ale przez Francuzów – wywodzi się z miasta Troyes położonego nad Sekwaną, w regionie Grand Est, w okręgu Troyes. To wyjątkowo ważny ośrodek handlowy w okresie średniowiecza, szczególnie w zakresie handlu z Anglikami. Troyes to zresztą historyczna stolica Szampanii, czyli średniowiecznej francuskiej prowincji.

Uncja trojańska stanowiła element całego średniowiecznego francuskiego systemu miar: Troy. W czasach, w których układ SI nie był jeszcze znany, a wraz z nim kilogramy, gramy, metry czy kilometry, kupcy, handlarze i rzemieślnicy jakoś musieli sobie radzić. Tworzyli zatem własne miary opierające się na wadze, objętości czy długości policzalnych przedmiotów lub części ciała. Doskonałym przykładem są „łokcie”, „kroki”, „kciuki” „dłonie” i „palce”, czyli jednostki długości pochodzące ze starożytnego Egiptu i Rzymu, a także rzymskie „mile” oznaczające 1000 żołnierskich kroków.

W średniowieczu stosowano takie same metody ustalania systemów miar. W Polsce funkcjonowały np. „pręty” (7,5 łokci), laski (2 pręty, czyli 15 łokci) czy sznury (75 łokci). Uncja trojańska miała z kolei odpowiadać dawniej 480 ziarnom (granom, gr; nie mylić z gramami!); 1 ziarno, czyli 1 gran, to dzisiejsze 0,065 g.

Co ciekawe, system miar Troy wymyślony przez Francuzów został zaadaptowany w krajach anglosaskich i jest obecnie nazywany po prostu anglosaskim układem jednostek miar. Do dziś funkcjonują tam zarówno funty, jak i uncje czy grany (ziarna), a także cale, stopy, jardy oraz mile. Wyróżnia się układ amerykański oraz angielski; można w nich znaleźć drobne różnice w wartościach.